Doku Kültürüyle Üretilen Türk Çay Genotiplerinde Somaklonal Varyasyonun SSR Merkörler Kullanılarak Tespiti
Özet
Somaklonal varyasyon, klonal rejenerantlar ve bunlara karşılık gelen donör bitkiler arasında in vitro olarak ortaya çıkan genetik veya epigenetik değişiklikler olarak tanımlanmaktadır. Genetik değişiklikler sitogenetik anormallikler ve spesifik DNA dizilerindeki değişikliklerdir. Epigenetik değişiklikler, DNA dizilerinde değişiklik olmaksızın gen ifadesindeki değişiklikler olarak tanımlanmaktadır. İlgili mekanizmalardan bağımsız olarak bir kaç bitki türü için somaklonal varyasyon rapor edilmiştir. Doku kültüründe somaklonal varyasyonun ortaya çıkması, elit çeşitlerin klonal bitkilerinin hızlı üretimi üzerinde olumsuz bir etkiye sahip olmakla beraber yeni bahçe bitki genotiplerinin üretimini teşvik edebilir. Sunulan bu çalışmada, ebeveyn bitkileri seleksiyonla seçilen, tescillenmeye uygun ve doku kültürü ile çoğaltılmış 12 yeni çeşit adayı çay genotipinin alt kültür eksplantlarında somaklonal varyasyon varlığı değerlendirilidi. Literatürde daha önce Ma. vd., (2014) tarafından oluşturulmuş olan ve EC (epikateşin), ECG (epikateşingallat), EGC (epigallokateşin) ve EGCG (epigallokateşingallat) kantitatif karakter lokuslarına yakın bulunan ve polimorfik oldukları tespit edilen 8 SSR markörü kullanılarak gerçekleştirilen SSR-PCR reaksiyonları sonucunda elde edilen fargament analizleri verilerine göre EC (epikateşin), ECG (epikateşingallat) ve EGCG (epigallokateşingallat) grubu SSR markörlerinden TM586 ve ECG ECG (epikateşingallat) grubu SSR markörlerinden TM560 ile gerçekleştirilen analizlerde bu markörlerin yüksek oranda polimorfizm gösterdiği tespit edildi. Tüm genotipler içinde en çok sayıda SSR lokusunda (markörde) somaklonal varyasyon tespit edildiği genotip 53KA10 (beyaz çay çeşit adayı) genotipi oldu. 61HA52 genotipinin alt kültür eksplantlarında gerçekleştirilen somaklonal varyasyon analizlerinde EGC (epigallokateşin) grubu markörlerden TM412 ve ECG (epikateşingallat) grubu markörlerden TM399 dışında ki tüm markörlerde çeşitli derecelerde polimorfizm tespit edildi. Somaklonal varyasyon analizi yapılan tüm genotipler içerisinde sadece 53ÇE184 (yeşil çay çeşit adayı) genotipinde ise analizi yapılan tüm markörlerde genetik stabilite tespit edildi ve somakonal varyasyona rastlanmadı. Somaklonal varyasyonun en az rejenerantta tespit edildiği markör SSR markörlerinden TM399 (Epikateşingallat (ECG) ile ilişkili) oldu. Çalışmadan elde edilen veriler göz önüne alındığında, doku kültürü üretiminin genetik değişimlere ve stres koşullarına dayanıklı genotipler seçilerek gerçekleştirilmesinin daha uygun olacağı yönünde değerlendirildi.
